۱- اثر شیر بسیار مهم است، پس از شیر مادر نیکوکار استفاده شود.
۲- برای خوردن شیر اوقات مناسب مشخص شود تا سلامتی کودک به خطر نیفتد.
۳- کودک را همیشه تمیز و نظیف نگه دارید، در فصل گرما روزانه او را به حمام ببرید تا سالم‌تر باشد.
۴- بعضی از زنان به‌خاطر این‌که کودک را ساکت کنند یا بخوابانند، معمولاً او را از موجودی وحشتناک مانند گرگ، گربه، جن، پلیس و غیره می‌ترسانند؛ این روش کاملاً غلط است و ضمن این‌که دروغ محسوب می‌شود، اثرات منفی بر روح و روان کودک باقی می‌گذارد و چنین کودکی بزدل، ترسو، و ضعیف‌القلب بار می‌آید.
۵- کودک را زیاد آرایش نکنید.
۶- اگر فرزند شما دختر است، تا زمانی‌که به سن ستر و حجاب نرسیده است، به او زیورآلات نپوشانید؛ زیرا استفاده از زیورآلات در این سن از یک طرف جان خود بچه را به‌خطر می‌اندازد و از طرف دیگر او را از دوران کودکی دلبسته به زینت و آرایش می‌گرداند، و حب دنیا را در دلش جای می‌دهد.
۷- برای این‌که فرزند را از کودکی به سخاوت و بخشندگی عادت دهید، به او چیزی بدهید تا بین برادران و خواهرانش توزیع کند.
مسئله: باید دانست اشیایی که در ملکیت کودک هستند، با هبه‌کردن توسط کودک به هیچ‌کس تعلق نمی‌گیرند.
۸- پرخوری را نزد کودک زشت جلوه بدهید.
۹- همیشه به خواسته کودک تن ندهید، زیرا بر اثر آن بدخوی و بدرفتار بارمی‌آید.
۱۰- کودک را از جیغ زدن و فریاد کشیدن بازدارید، تا مبادا به اینگونه خصلت‌ها عادت کند.
۱۱- کودک را از همراه شدن با کودکان بازی‌گوش، فضول، درس‌نخوان و تنبل بازدارید.
۱۲- کودک را نسبت به خصلت‌هایی مانند: خشم و عصبانیت، جدال، دروغ‌گویی، دزدی، حسد، حرص، بی‌عفتی و بی‌بند و باری، پرحرفی و پررویی، تمسخر و خندیدن بر دیگران و… متنفر کنید.
۱۳- اگر کودکتان مرتکب اشتباهی شد یا کودک دیگری را زد و ناراحت کرد، به‌طرز نامناسبی او را تنبیه و مجازات نکنید، بلکه او را نصیحت کنید. از وی حمایت بی‌جا هم نکنید تا به ظلم و ستم عادت نکند.
۱۴- کودک را به زودخوابیدن بعد از نماز عشا و زودبیدار شدن هنگام صبح عادت دهید.
۱۵- او را از هفت‌سالگی به خواندن نماز امر کنید.
۱۶- سعی کنید قبل از هر چیز به وی خواندن قرآن را آموزش دهید.
۱۷- حتی‌الامکان برای وی معلمان و آموزگاران دیندار و باتقوا انتخاب نمایید.
۱۸- در صورت غیبت از درس، هرگز نرمش نشان ندهید.
۱۹-گاهی اوقات برای وی داستان‌های خوبی، از نیکان تعریف کنید.
۲۰- او را به مطالعه کتاب‌های دینی و مفید تشویق کنید و از خواندن کتاب‌های مبتذل، بدآموز و بیهوده برحذر دارید.
۲۱- بعد از برگشتن از مدرسه به کودک اجازه بدهید تا جهت رفع خستگی و تجدید نشاط، به بازیها و سرگرمی‌های مناسبی بپردازد، تا بعد از آن بتواند بهتر و با علاقه بیشتر درس‌هایش را بخواند.
۲۲- کودک را از تماشا کردن بازی‌های بیهوده و ضایع کردن اوقات بازدارید.
۲۳- از کودکی بعضی از هنرهای دستی را به کودک آموزش دهید، و او را به بعضی از کارهای مناسب مشغول کنید تا در بزرگی هیچ شغل و کار جایزی را عیب و خلاف شخصیت نپندارد.
۲۴- کودک را به نگهداری وسایل خودش مانند لباس و غیره موظف کنید. همچنین به پهن کردن رختخواب و جمع کردن آن هنگام بیدار شدن، و کارهایی مانند آن عادت دهید تا سست و تنبل بار نیاید.
۲۵
– به دختران توصیه کنید که در امور خانه‌داری و آشپزی و غیره دقت کنند، و از مادر و خواهران بزرگ‌تر آموزش ببینند.
۲۶- هرگاه فرزند کار خوبی انجام داد، او را تشویق کنید و هر گاه کار بدی کرد، او را در تنهایی بفهمانید و از انجام بد آن را بترسانید، بگویید: پسرجان! خداوند ناراضی می‌شود، مردم بدبین می‌شوند، فرزندان خوشبخت چنین نمی‌کنند. در صورت تکرار همان کار به طرز مناسبی وی را تنبیه کنید.
۲۷- مادر سعی کند کودک را تا حدی از پدر بترساند.
۲۸- بعضی از فرزندان عادت دارند که بعضی از بازیها و کارها را مخفیانه انجام دهند؛ در چنین صورتی به وی بفهمانید که اگر این کار خوب است، نیاز به مخفی کردن نیست، و اگر بد و گناه است، پس آن را نباید اصلاً انجام داد.
۲۹- به فرزند آموزش دهید که هنگام راه رفتن نه زیاد تند راه برود، و نه بدون ضرورت به این‌سو و آن‌سو نگاه کند.
۳۰- کودک را به تواضع و فروتنی عادت دهید، و او را از هر نوع اظهار تکبر و غرور چه با زبان چه با عمل بازدارید. بعضی از کودکان، نزد دیگران فخرفروشی می‌نمایند، او را از این گونه عادت‌ها برحذر دارید.
۳۱- آداب خوردن، آداب مجلس و آداب لازم دیگر را برای کودکان بازگو نمایید، و ضمناً توجه داشته باشید که آیا عمل می‌کند یا خیر؛ در صورت کوتاهی به‌طرز مناسبی به او تذکر دهید.
۳۲- کودکان را از خوردن در بازارها منع کنید و توصیه کنید هر چه در بازار می‌خرند، آن را به منزل آورده، بخورند.
۳۳- بچه‌ها را عادت دهید که به‌جز از بزرگ‌تران خانواده از کس دیگری چیزی طلب نکنند، و بدون اجازه والدین از دست کسی پولی یا چیزی نگیرند.
۳۴- بچه‌ها را خیلی زیاد نازپرورده بار نیاورید که برای آینده‌شان مضر خواهد بود.
۳۵- او را به مسواک زدن عادت دهید.
۳۶- هر چیز را از کودکی به وی آموزش دهید. هرگز نگویید که بزرگ می‌شود، خودش یاد می‌گیرد.
۳۷- بعضی از والدین، کودکان خوب و فرمانبردار را بیش از حد به خواندن و نوشتن وادار می‌کنند و استراحت و تفریح آنها را در نظر نمی‌گیرند؛ بدانید در چنین صورت‌هایی کودک به‌تدریج زده می‌شود و اگر مرتباً بر او فشار وارد شود، از نظر ذهنی و جسمی ضعیف می‌شود و سرانجام سست و تنبل خواهد شد؛ بنابرین همیشه اعتدال و میانه‌روی را در نظر بگیرد.
۳۸- بدون ضرورت شدید، برای کودکتان از مدرسه مرخصی نگیرید.
۳۹- در انتخاب مدرسه و معلم برای کودک جداً دقت کنید چون اگر نخستین معلم او، آدم ماهر و کاملی نباشد، استعداد کودک خراب می‌شود.
۴۰- همیشه مدنظر داشته باشید که کودک شما باید روزی مستقل و خودکفا و دارای شخصیت گردد، و عضو مفید، سالم و موثری برای جامعه نمونه و اسلامی قرار بگیرد، لذا شما باید احساس کنید که تربیت یک مسلمان متعهد و متقی و وظیفه‌شناس را عهده‌دار شده‌اید.
نویسنده: مولانا محمدقاسم قاسمی (کتاب تربیت و اصلاح فرزندان)
